Contra’l TTIP por prudencia

El Tratáu de Llibre Comerciu ente la Unión Europea y los Estaos Uníos (TTIP) ye dalgo más qu’un tratáu de llibre comerciu porque, como dicen los sos promotores, trátase d’evitar dobles imposiciones y pilancos alministrativos, lo mesmo que facilitar les inversiones en les dos bárcenes del océanu. Ye verdá que trátase de dalgo más que d’un tratáu: ye l’intentu de construir toa una cadarma paraxurídica al marxe del control públicu y de la democracia. Por eso les discusiones alrodiu’l TTIP cuasi nunca tan desendolcaes n’ámbitos estrictamente económicos, sinón xurídicos, llaborales, políticos y medioambientales. Tamién hai discusión alrodiu la metodoloxía que siguen los sos defensores. Argumenten qu’el TTIP provocará un xorrecimientu xeneral del PIB d’un 0,5 por cientu. ¿Por qué non un 0,4 o un 1,2? Nun lo sabemos.

Nun cara a cara públicu d’hai unos menses con Jochen Müller na Comisión Europea, amosárai que los estudios yeran percríticos col TTIP. Como yera d’esperar, remitiérame a un estudiu de la Universidad Complutense que da tolos parabienes al tratáu. Tamién mencionara un estudiu de Comisiones Obreras mui favoratible al TTIP. Pero hai un estudiu de la Tufts University, norteamericana, que diz lo contrario. Müller descalificó la so metodoloxía aduciendo que nun pué emplegase pal comerciu porque ta basada “nun modelu macroeconómicu de la ONU”. Escontra la evidencia de que tamién hai otros dos informes europeos que falen de les descomanaes consecuencies negatives, volviera a llimitase a un “nel impautu económicu, non”. Jochen Müller nun ye un pelamangos. Trátase d’un de los principales analistes de la Comisión y, col so estupendu español y la so estraordinaria habilidá, ye quien divulga per tol reinu les bondaes del TTIP, como fixera de recién na Facultá d’Economía de la Universidá d’Uviéu. Cuando un defensor del tratáu entama descalificando los “modelos macroeconómicos de la ONU”, la única institución que, con tolos sos defeutos, ye verdaderamente multinacional, pa defender a un equipu de la Complutense del que me supongo la so composición, les coses van quedando clariquines. D’otra banda, afirmar qu’el TTIP ye beneficiosu económicamente anque seya perxudicial no llaboral, no ambiental, no cultural y no político, ye un manifestamientu de que se pescancia la economía como dalgo ayeno a los ciudadanos y a la democracia. Amái, repítese una constante: tou estudiu que ta opuestu a la llínia dominante na política económica ye miráu con duldia, cuando non descalificáu o apellidáu de paranoia ideoloxizada. Ye posible que l’estudiu de Tufts tea erros pero nun creyo que seya muncho más inconsistente qu’el de la Complutense, por nun falar del que fixera Comisiones Obreras.

Estaos Uníos, que cuenta con caballos troyanos na Unión Europea, ta tratando caltener el so estatus na cadarma económica mundial y fáelo al traviés de la vía aparentemente más inocua: la comercial. Pero tolos movimientos prodúcense en función de los cambios xeoestratéxicos d’Asia, preparándose pa cualisquiera eventualidá nel polvorín del Cercanu Oriente, lo mesmo que p’atayar los movimientos de Rusia y, riba tóo, China. Por eso, por exemplu, malapenes hai cuatru menses, India plantegó acelerar el tratáu de llibre comerciu cola UE, pa posicionase nel nuéu ámbitu. El TTIP ye ún de los ellementos fundamentales pa la constitución d’una nuea arquiteutura económica internacional enriba les ruines de les alcordaes de Bretton Woods y col horizonte de reforma o desapaición del FMI y del Banco Mundial.

Nesti horizonte la Unión Europea tien una gran debilidá. Na teoría ortodoxa del comerciu la integración económica ye una anomalía, porque nun ye a desplicase polos mecanismos del mercáu sinón pola decisión política. Por eso mescabar les normes europées significa dexar toles decisiones al albur de les fuerces económiques. Nesti choque ente la Unión Europa y los Estaos Uníos hai un exemplu perclaru de llínia batalla. La UE tien un principiu básicu, el principiu de prudencia, que desixe demostrar que dalgo nun ye dañino pa que tea permitío. Nos Estaos Uníos fáese al revés y tóo ta permitío mentanto nun se demuestre que ye dañino. Per otra parte, nun cabe esa xaculatoria de “vusté esporte tresxénicos si-y peta ya yo soi llibre pa compralos o non”, porque la normativa d’etiquetáu norteamericana nun obliga a especificalo. Y si la UE propunxere lo contrario, aduciríen incrementu costes y barreres non arancelaries. La esperiencia de tres décades de la OMC ye significativa: nunca el plantegamientu ambiental venciera al comercial. Ata Alemaña llevó una sanción de la OMC en 2014 por torgar la importación de carne hormonao d’Estaos Uníos. Y anguaño Montsanto presenta denuncies contra varios países llatinoamericanos por permitir a los campesinos emplegar biltos tradicionales.

Na negociación del tratáu, Estaos Uníos considera qu’esi principiu de precaución, que permite prohibir productos o teunoloxíes de los qu’haiga fundaes sospeches de que perxudiquen a la salú público o al mediu ambiente, ye una cenciella barrera non arancelaria al comerciu. Nesti sentíu pretenden sustituyilu pol principiu científicu, esto ye, basáu nun enancháu consensu de la comunidá científica. Pero, nun primer llugar, na ciencia nun s’afirma nada si nun ta completamente demostrao ya en munches ocasiones, como son les de salú y mediu ambiente, los efeutos negativos de cualisquier productu o teunoloxía suelen dase a llargu plazu, colo qu’entraríamos nel tarrén de la probabilidá. Y, nun segundu llugar, ye de sabío que munchos grupos científicos, como los que realizaron investigaciones sobro tresxénixcos, taben contrataos pola industria mesma. Nel fondu tan alfrentándose dos modelos heriedes de la tradición democrática lliberal, dos tipos d’organización social. La democracia ta representada por un triángulu equiláteru y los llaos son los tres poderes del estáu, pero’l lláu que fae de base nun ye’l mesmu. N’Europa el poder sustentante ye’l llexislativu, mentanto que nos Estaos Uníos ye’l xudicial. Ehí ye onde ta el ñodu la custión: nuna sociedá mui xudicializada hai demostrar que les coses son dañines, mientres que notra llexíslase a priori, col principiu de prudencia.

Tamién el tratáu podría suponer una mayor desregulación del mercáu trabayu, anque equí l’efeutu ye más discutible porque na política llaboral los estaos mantienen mayor soberanía, colo qu'habrá situaciones distintes. Pero nun escaezamos que, n’Exiptu, una empresa llamada Veolia denunciara al estáu por xubir el salariu mínimu, por considerar que vulneraba la competencia ya incumplía un contratu firmáu con un salariu mínimu más baxu.

Y tóo esto faese con una enorme opacidá: hai parllamentarios europeos que nun tienen acceso a tolos documentos y hai normes qu’establecen que dalgunes negociaciones permanezan ocultes trenta años. ¿Cómo podemos fiamos de dalgo que ye tremendamente opaco y tremendamente oculto? Y tenemos un exemplu de recién: el tratáu de llibre comerciu con Corea’l Sur finara en 2013 y de la so vida nun sabemos práuticamente nada.

¿Y qué socede si hai conflictu? Pues recúrrese a un tribunal d’arbitrax. L’arbitrax plantegárase nel so día por desconfianza haza países inseguros xurídicamente, pero esto nel TTIP nun tien xacíu. ¿Por qué hai buscar un muérganu priváu envede faer que los muérganos xudiciales funcionen? Trátase de dar a una empresa privada la mesma llexitimidá d’orixe y d’exerciciu qu’a un estáu, custión aberrante dende’l puntu vista del drechu. Nel fondu, la democracia ye considerada una barrera non arancelaria.

Los defensores del TTIP dicen que cómo ye posible tar en contra de dalgo qu’entá ta por facer. Más grave ye defender dalgo qu’entá ta por facer. El fondu la controversia nun ye un problema de llibre comerciu sinón custión de llexitimidá democrática. ¿Y por qué oponese al TTIP? Una vuelta más, pol principiu de prudencia.