La masonería vista por Pessoa


La masonería vista por Pessoa

La selmana pasada alcontré nuna llibrería de vieyo de Lisboa un llibrín que non por pequeñu dexa de ser un gran llibru: “A maçonaria vista por Fernando Pessoa”.  Ye una reproducción de los artículos espublizaos pol escritor nel “Diario de Lisboa” en 1935. Fora asoleyáu un añu dempués n’Oporto pola Cooperativa Operária Gráfica Almada.  Ye un escritu en defensa de la francmasonería nun momentu nel que l’Asambleya Nacional portuguesa taba al puntu de discutir un proyeutu llei sobro “sociedaes secretes”. El diputáu José Cabral, el proponente, ye vistu por Pessoa “instaláu na meyor tradición de los inquisidores”.

Pessoa fae un repasu históricu de la evolución de la orde de la escuadra ya’l compás dende la fundación de la Gran Lloxa Unida d’Inglaterra hasta los años más recientes (1935, remembremos). Para particularmente, como ye lóxico, na historia masónica de Portugal, de vital importancia dende los años del gran modernizador del país, el marqués de Pombal, un francmasón de ritu escocés que, con males artes, mester ye decilo, acabó llevando ¡por herexe! a la foguera, aprofitando a la mesma inq uisición, a Gabriel Malagrida, xeneral de los xesuítes portugueses. Pombal adelantose a los xesuítes, que queríen llevalu a elli a la pira por herexe, nun actu d’intelixencia política como poques vegaes se viera nel país, engañando al rei y al papa. D’esto, ye verdá, Pessoa nun menciona nada. Hai un llibru sobro’l procesu a Malagrida escritu n’español en 1886 por Francisco Butiñá ya editáu en Barcelona que teo na mio biblioteca y que ye mui interesante.
Pessoa amuesa un gran coñocimientu sobro la masonería, especialmente sobro’l ritu escocés antigu y aceptáu y sobro los capítulos del arcu real. Hai polémica dende siempres sobro la pertenencia del escritor a la orde. La mayoría de los historiadores camienten que sí yera francmasón, anque Pessoa dexó escrito que “nâo pertenço a orden iniciática nenhuma”. Pero esos historiadores piensen que l’escritor punxo esta nota, precisamente nel llibrín que toi comentando, pa aparentar distancia colos masones y dotar a la so opinión de neutralidá. Nun escaezamos que tamos yá en tiempos de la dictadura salazarista. Pero los artículos espublizáranse y lo mesmo el llibru, lo que mos da una idega del réxime, mui abiertu al esterior, mui especialmente a la masónica Inglaterra. Esto sedría impensable, por exemplu, na España de Franco, na Italia de Mussolini, n’Alemaña de Hitler o na Rusia de Stalin.
Pero Pessoa sí que mos da nel llibru una definición de sigomesmu mui illustrativa. Escribe esto: “cristâo gnóstico, e portanto inteiramente oposto a todas as Igrejas organizadas, e sobretudo à Igreja de Roma. Fiel à Tradiçâo Secreta do Cristianismo, que tem íntimas relaçôes com a Tradiçâo Secreta em Israel (a Santa Kabbalah) e com a essência oculta da Maçonaria”. Nun soi un exéxeta de Pessoa pero paécenme mui clares les coses: l’escritor yera masón.
Y, por si fora poco, nel llibru asoleyáu n’Oporto inclui un poema de 1932 que fala de por sí. Titúlase “Iniciaçâo”. Reprodúzolo.
Nâo dormes sob os ciprestes,
Pois  nâo há sono no mundo.

O corpo é a sombra das vestes
Que encobrem teu ser profundo.

Vem a noite, que é a norte,
E a sombra acabou sem ser.
Vais na noite só recorte,
Igual a ti sem querer.

Mas na Estalagem do Assombro
Tiram-te os Anjos a capa.
Seques sem capa no ombro,
Com o pouco que te tapa.

Entâo Arcanjos da Estrada
Despem-te e deixam-te un.
Nâo tens vestes, nâo tens nada;
Tens só teu corpo, que és tu.

Por fim, na funda caverna,
Os Deuses despem-te mais.
Teu corpo cessa, alma externa,
Mas vês que sâo teus iguais.

A sombra das tuas vestes
Ficou entre nós na Sorte.
Nâo ‘stás morto, entre ciprestes.

Neófito, nâo há morte.   

Comentarios